Gonarthrosis (gonartroza): kompletny przewodnik po bólu kolana, leczeniu i ćwiczeniach

Ból kolana skutecznie odbiera radość z ruchu. Gonartroza może ograniczyć codzienne aktywności. W tym artykule znajdziesz praktyczne rozwiązania dla swojego kolana.

🩺 Czym jest gonarthrosis – definicja i mechanizm

Gonarthrosis to medyczna nazwa choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Chrząstka stawowa traci swoją sprężystość i gładkość. W efekcie staw „pracuje” mniej płynnie.

To proces wieloczynnikowy rozwija się latami. Nie oznacza „ścierania kości”. Zmiany dotyczą całego stawu – chrząstki, kości podchrzęstnej, torebki. Dodatkowo zmieniają się łąkotki i mięśnie wokół kolana.

Kod ICD-10 dla gonarthrosis to M17. Choroba występuje częściej po 50. roku życia. Jednak może dotknąć również młodszych osób.

🔍 Główne przyczyny i czynniki ryzyka gonarthrosis

• Naturalne starzenie tkanek stawowych
• Wieloletnie przeciążenia mechaniczne
• Zmiany hormonalne (szczególnie u kobiet)

• Nadwaga i otyłość – każdy dodatkowy kilogram to większe obciążenie
• Przebyte urazy – zerwania więzadeł, uszkodzenia łąkotek
• Wady ustawienia – koślawe lub szpotawe kolana
• Mała aktywność – słabe mięśnie gorzej stabilizują staw
• Predyspozycje genetyczne – rodzinne występowanie choroby

Zawodowe przeciążenia również mają znaczenie. Praca w pozycji klęczącej zwiększa ryzyko. Podobnie ciężka praca fizyczna przez lata.

⚠️ Charakterystyczne objawy gonarthrosis

• Ból przy schodzeniu po schodach
• Poranna sztywność trwająca 15-20 minut
• Dyskomfort po dłuższym siedzeniu

• Ból podczas dłuższego stania
• Trzeszczenie przy zgięciu kolana
• Uczucie „puchnięcia” po wysiłku
• Ograniczony zakres ruchu w stawie

• Ból spoczynkowy zakłócający sen
• Znaczne ograniczenie zgięcia kolana
• Widoczna deformacja stawu
• Utykanie podczas chodzenia

Ból w gonarthrosis ma charakter mechaniczny. Nasila się przy obciążeniu i ustępuje w spoczynku.

🏥 Diagnostyka gonarthrosis krok po kroku

• Ból trwa dłużej niż 4-6 tygodni
• Dolegliwości zakłócają sen
• Nawracające obrzęki kolana
• Ograniczenie ruchów w stawie

Podstawowe badania obrazowe:

• Zwężenie szpary stawowej
• Osteofity (wyrostki kostne)
• Sklerozę podchrzęstną
• Stopień w skali Kellgrena-Lawrence (0-4)

• Podejrzenie uszkodzenia łąkotki
• Objawy nie pasują do obrazu RTG
• Planowane leczenie operacyjne

Ocena funkcjonalna:

Lekarz sprawdza chód, stabilność kolana i siłę mięśni. Dodatkowo ocenia ustawienie kończyn dolnych. Ważne jest również badanie zakresu ruchu.

💊 Skuteczne metody leczenia gonarthrosis

Fizjoterapia i kinezyterapia – podstawa leczenia:

• Wypychanie bioder (glute bridge) – 3 serie po 10-12 powtórzeń
• Prostowanie kolana w siadzie – 3 serie po 10-15 powtórzeń
• Półprzysiady przy ścianie – 3 serie po 8-10 powtórzeń
• Odwodzenie biodra z taśmą – 3 serie po 12 powtórzeń

• Rower stacjonarny 20-30 minut
• Pływanie lub aqua aerobik
• Nordic walking
• Ćwiczenia w wodzie

Leczenie farmakologiczne:

• Maści z NLPZ (diklofenak, ibuprofen) – 2-3 razy dziennie
• Żele chłodzące z mentolem
• Plastry przeciwbólowe

• NLPZ w najniższej skutecznej dawce
• Paracetamol do 3g dziennie
• Leki wspomagające w bólu przewlekłym

Zastrzyki dostawowe:

• Szybka ulga w zapaleniu
• Efekt trwa 4-12 tygodni
• Nie częściej niż 3-4 razy w roku

• Poprawa „poślizgu” w stawie
• Efekt przez 3-6 miesięcy
• 3-5 zastrzyków w odstępach tygodniowych

• Wykorzystanie własnych płytek krwi
• Efekt regeneracyjny
• Wyniki zróżnicowane między pacjentami

🛡️ Praktyczne wskazówki w codziennym życiu

Redukcja masy ciała:

Spadek wagi o 5-10% znacząco zmniejsza ból. Każdy kilogram mniej to mniejsze obciążenie kolana. Dieta przeciwzapalna wspiera leczenie.

• Warzywa liściaste i kolorowe
• Owoce jagodowe (borówki, maliny)
• Tłuste ryby morskie (łosoś, makrela)
• Orzechy i nasiona

• Buty z miękką podeszwą i dobrą amortyzacją
• Wkładki korygujące ustawienie stopy
• Elastyczna orteza kolana podczas aktywności
• Laska po stronie przeciwnej – zmniejsza obciążenie o 15-25%

• Unikaj długiego klęczenia i głębokich przysiadów
• Wstawaj co 30-45 minut od biurka
• Noś ciężar równomiernie w obu rękach
• Wybieraj miękką nawierzchnię do spacerów

• Chłodne okłady 10-15 minut po aktywności
• Podnoszenie nogi w pozycji leżącej
• Łagodny masaż wokół stawu
• Odpoczynek po intensywnym dniu

👨‍⚕️ Kiedy konieczna jest konsultacja specjalisty

• Nagły silny ból po urazie kolana
• Widoczna deformacja lub niestabilność
• Zaczerwienienie i gorąco z gorączką
• Niemożność pełnego wyprostowania kolana

Rozważenie leczenia operacyjnego:

Endoprotezę kolana zaleca się gdy leczenie zachowawcze nie pomaga. Ból musi być silny i przewlekły. Dodatkowo RTG pokazuje zaawansowane zmiany.

• Ból zakłócający sen przez kilka miesięcy
• Znaczne ograniczenie codziennych aktywności
• Brak poprawy po 6 miesiącach kompleksowego leczenia
• Duże zwężenie szpary stawowej w RTG

• Wstawanie już w 1-2 dobie po zabiegu
• Intensywna fizjoterapia przez 6-12 tygodni
• Powrót do normalnej aktywności po 3 miesiącach
• Pełny efekt widoczny po 6-12 miesiącach

Realne oczekiwania po leczeniu:

Większość pacjentów odczuwa znaczną ulgę bólową. Ponadto poprawia się funkcja kolana w codzienności. Jednak kolano „po wymianie” wymaga umiarkowanej aktywności.

Gonarthrosis nie musi oznaczać rezygnacji z aktywnego życia. Systematyczne ćwiczenia i właściwa opieka medyczna przynoszą wyraźną poprawę. Najważniejsza jest regularna aktywność dostosowana do możliwości stawu.